Nhắc đến Hà Giang, người ta không chỉ truyền tai nhau về cao nguyên đá, về những cánh đồng tam giác mạch, hay những cung đường phượt, mà còn về những món ăn khó quên. Để có thể làm ra những món ăn mang đậm hương vị đặc trưng của vùng đất địa phương, người dân Hà Giang buộc phải bắt tay vào nhiều công đoạn cũng như cách thức thực hiện phức tạp và cầu kì.
Trải qua hàng thập kỷ với biết bao thế hệ nối truyền nhau những giá trị văn hoá và tinh thần của người dân vùng núi cao, có một Hà Giang địa đầu vẫn luôn trông về mọi miền của Tổ quốc. Một Hà Giang khó quên đối với dòng người ngược xuôi đến nơi xa xôi nhất của đất nước hình chữ S: với những món ăn đặc sản được lưu giữ muôn đời. Vậy còn chần chờ gì nữa, bài viết này Klook dành riêng cho các thực thần những món ăn ngon ở Hà Giang đấy.
Nếu đã có dịp du lịch Hà Giang, mọi người đừng mải mê khám phá những cung đường mà bỏ qua những món ăn đặc sản của nơi đây, cùng nghía qua một vài món ngon Hà Giang nhất định phải thử nhé.
Những món ăn bạn nên thử khi đến Hà Giang
1. Mèn mén
Mèn Mén hay còn được gọi là cơm ngô, là một món đặc sản của người H-Mông. Mèn mén được làm từ ngô. Ngô sau khi thu hoạch sẽ được phơi thật khô, sau đó tách từng hạt ngô và loại bỏ những hạt bị hỏng. Mèn mén ở Hà Giang được làm hoàn toàn thủ công từ công đoạn giã hạt bằng cối đá, lọc bột ngô rồi đồ lên để bột bắp chín tới, thơm ngon. Để ra được thành phẩm lên men thơm bùi, người Mông phải đồ tới hai lần.
Đồ mèn mén cũng là một nghệ thuật, phải làm sao cho bột ngô không quá khô, cũng không bị nát, đòi hỏi người làm phải có kinh nghiệm căn chỉnh lượng nước cũng như trộn thật đều tay để mèn mén ra đến độ sánh nhất định.
Hương vị mèn mén thanh-ngọt-bùi, là món ăn truyền thống của người Mông, giờ đây đã được bày bán rộng rãi ở các chợ phiên, đưa hương vị truyền thống rộng rãi đến đồng bào miền xuôi.
2. Thắng Dền
Thắng dền là một món ăn nổi tiếng của người Hà Giang, món này được làm từ bột gạo nếp, có thể làm không nhân hoặc nhân đậu xanh, vừng. Về hình thức, món thắng dền hao hao bánh trôi nước mà chúng ta thường ăn. Mỗi viên thắng dền sẽ được nặn thành hình tròn, bên trong có nhân đậu, vừng, dừa. Sau khi nặn bánh sẽ được thả vào nồi nước sôi đến khi bánh nổi lên là chín. Thắng dền sẽ ăn kèm nước đường hoa mai và một chút nước dừa cùng lạc rang.
Người Hà Giang bảo món thắng dền là món ăn vặt vào mùa đông nên phải đến lúc gió mùa tràn về thì người dân ở đây mới làm bánh. Trong tiết trời se lạnh, giữa vẻ yên bình mộc mạc của khu phố cổ Đồng Văn, ăn một miếng thắng dền dẻo thơm thì quả là ấm lòng.
3. Thắng Cố
Thắng cố là một trong những món đặc sản ở Hà Giang mà bất cứ ai khi đến với mảnh đất này đều phải thử. Theo truyền thống, thắng cố được chế biến từ lòng ngựa. Lòng ngựa có hương vị đặc thù, mùi ngai ngái hơi khó ăn.
Ngày nay, để phục vụ du khách và đảm bảo hương vị phù hợp với mọi người nên người dân ở đây đã dùng nguyên liệu là thịt và nội tạng trâu, bò, lợn để thay thế. Nội tạng sau khi được sơ chế, làm sạch và tẩm ướp bằng 12 gia vị như thảo quả, hoa hồi, quế chi, sả, gừng và nhiều loại gia vị khác, sẽ được đem ninh nhừ trong vòng một tiếng, tạo nên một nồi thắng cố với hương vị ấn tượng cho du khách.
4. Cháo ấu tẩu
Cháo ấu tẩu được chế biến từ củ ấu tẩu, là món ăn vô cùng đặc biệt ở Hà Giang. Củ ấu tẩu sau khi qua các công đoạn chế biến để loại bỏ độc tố, người ta sẽ hầm cùng loại gạo nương thơm dẻo và thịt băm hay chân giò để tăng độ dinh dưỡng cho món ăn. Khi ăn cháo có vị hơi đắng, nhưng hậu vị lại ngọt. Món ăn này vừa giúp bồi bổ sức khỏe, phòng ngừa các bệnh về xương khớp. Khi ăn thường cho thêm chút hành ngò và tiêu cho đậm vị đồng thời càng thích hợp với thời tiết mát mẻ trên đây.
5. Bánh tam giác mạch
Hà Giang nổi tiếng với những cánh đồng tam giác mạch rộng lớn, vào mùa hoa nở sẽ nhuộm tím cả một vùng đồi. Bánh tam giác mạch được làm từ hạt của loài hoa này, vì thế cũng trở thành đặc sản của Hà Giang. Bánh tam giác mạch thường to hơn lòng bàn tay một chút, mang sắc tím của hoa. Nếu có dịp đến chợ phiên Hà Giang vào những hôm cuối tuần, bạn dễ dàng bắt gặp hình ảnh những người phụ nữ dân tộc đang ngồi bên bếp than nóng hổi, nướng những chiếc bánh tam giác mạch thơm ngon hấp dẫn.
6. Phở chua
Phở chua vốn là một món ăn có nguồn gốc từ Trung Quốc. Nguyên liệu chính của phở chua là bánh phở, thịt xá xíu, vịt quay, lạp xưởng và ớt xào. Điểm đặc biệt ở món phở chua là nước sốt chua ngọt được pha từ giấm gạo, đường, nêm nếm thêm chút gia vị miền núi và trộn thêm bột sắn dây tạo độ sánh.
7. Xôi ngũ sắc
Đây là món ăn đã làm nên bản sắc của đồng bào miền cao và tượng trưng cho đại ngàn hùng vĩ.
Xôi ngũ sắc chủ yếu được làm từ gạo nếp thơm và dẻo nên để lâu, xôi sẽ dễ bị cứng và khi ăn, không cần dùng thêm những gia vị khác. Từ lâu, xôi ngũ sắc đã trở thành món ăn truyền thống của người Tày sinh sống tại Hà Giang. Trong những dịp lễ gia tiên, tết… trong nhà mỗi người không thể thiếu món xôi này.
Xôi ngũ sắc có 5 màu khác nhau: trắng, tím, xanh dương, đỏ, vàng tương ứng với ngũ hành kim, mộc, thủy hỏa thổ. Nguyên liệu tạo màu gồm có: gạo nếp, lá cẩm, gấc, lá gừng, vỏ bưởi, củ nghệ, lá cơm đen.
8. Bánh chưng gù
Bánh chưng gù không chỉ là đặc sản Hà Giang nổi tiếng mà còn là biểu tượng văn hoá của người Dao Đỏ. Hình ảnh “gù” đã nói lên sự vất vả, tần tảo và chịu thương, chịu khó của người phụ nữ vùng cao khi hàng ngày phải gánh gùi trên lưng để đi rẫy hái ngô, gặt lúa,...
Mang ý nghĩa văn hoá dân tộc sâu sắc nên bánh chưng gù Hà Giang không thể trộn lẫn với bất cứ loại bánh chưng của các vùng khác. Nguyên liệu chính để làm nên bánh chưng gù là gạo nếp, đậu xanh và thịt mỡ.
Khác với bánh chưng truyền thống, bánh chưng gù chỉ được gói một lớp lá bên ngoài. Đặc biệt, bánh chưng gù được gói bằng lá dong riềng nên có màu xanh đặc trưng và rất bắt mắt.
9. Rêu nướng
Ít ai nghĩ rằng rêu cũng có thể là món ăn. Tuy nhiên, tại Hà Giang lại có một món ăn độc đáo được chế biến 100% từ rêu xanh đó là Rêu Nướng một món ăn truyền thống của người dân tộc Tày tại Việt Nam. Vậy thì nó có gì đặc biệt, rêu được lấy từ suối về, qua các bước chọn lọc kĩ lưỡng những loại rêu non và sạch sẽ.
Sau đó rửa sạch rêu, xé cho rêu tơi ra, thái nhỏ và nêm cùng với các loại gia vị: xả, lá mùi tàu, dăm thơm, lá hẹ, muối, mì chính… Trộn đều rêu với gia vị sau đó gói rêu vào lá dong đưa lên bếp than nướng.
Ăn món này lạ miệng, đặc biệt là cực kì bổ dưỡng và tốt cho sức khỏe. Giúp lưu thông khí huyết, giải độc, giải nhiệt cho cơ thể.
10. Rượu ngô men lá
Rượu ngô Hà Giang được biết tới như là rượu của đồng bào dân tộc H’Mông. Rượu ngô men lá Hà Giang đang được coi như là một loại đặc sản nổi tiếng của vùng đất cực bắc Tổ Quốc. Rượu được nấu từ ngô bản địa của người dân cao nguyên đá trồng hòa quyện cùng với men lá truyền thống của người đồng bào H’Mông khi uống có vị ngọt, mùi thơm của ngô. Khi uống say tạo cảm giác rất phê mà không hề mệt mỏi trong cơ thể. Uống tối hôm trước hôm sau có thể dậy đi làm bình thường mà không đem đến cảm giác đau đầu khó chịu.
Những món ăn bạn có thể mua về làm quà
1. Thịt trâu gác bếp
Thịt gác bếp là món ăn đặc sản của người Thái đen dùng để thết đãi khách quý. Trâu gác bếp có vị tê cay từ mắc khén, ngọt đậm từ thịt trâu tươi và mùi khói bếp đặc trưng khiến bất kỳ ai cũng phải xuýt xoa khen ngợi mãi.
Để mua được thịt trâu gác bếp ngon, bạn có thể đến những gian hàng lớn ở chợ Đồng Văn, hoặc trong những chuyến đi tham quan những gia đình miền núi ở Hà Giang thì hãy ghé đến HTX Xo Mỷ, nơi đây có nhiều hộ gia đình làm thịt trâu thơm ngon nổi tiếng đấy.
2. Lạp xưởng gác bếp
Tương tự như thịt trâu gác bếp, lạp xưởng gác bếp là một món ngon Hà Giang mà bạn có thể mua về làm quà. Lạp xưởng được làm từ thịt lợn mán, sử dụng lòng non làm lớp vỏ ngoài, ướp cùng một số gia vị núi rừng như mắc mật, mắc khén, rượu trắng và gừng xay. Sau khi chế biến, người ta sẽ đem gác lạp xưởng lên bếp lửa trong một khoảng thời gian dài để nhuộm mùi khói bếp, tạo nên hương vị khen khét mà thơm, béo.
3. Bánh đá Hà Giang
Hà Giang là một tỉnh miền núi, còn nhiều bản nghèo nên nên bánh kẹo ăn vặt cũng là thứ để bọn trẻ con phải mơ ước. Nguyên liệu chế biến món ăn vặt cũng chỉ quanh đi quẩn lại có gạo, ngô, nếp. Nhưng cũng chính về thế mà người Hà Giang đã chế tác là món bánh đá đặc biệt không đâu có được.
Bánh Đá là một loại bánh "lạ lùng" ở Hà Giang. Bánh có hình dạng thuôn dài, màu trắng tinh như gạo. Sở dĩ được gọi là bánh đá là vì bánh được "vứt" ở dưới suối đến cả hàng tháng trời đến nỗi mọc rêu trông i như cục đá cuội, khi nào cần ăn thì mới ra sông mò lại. Bánh đá sau khi nhặt về sẽ được cạo rêu để lộ màu bánh trắng ngần, sau đó bắt đầu thái sợi to bằng ngón tay. Mỗi người lại có một cách ăn khác nhau, người thì ăn thay bún, người thì dùng nó như một món giải khát sau những giờ nhọc nhằn bên nương. Bạn cũng có thể cắt nhỏ rồi bỏ vào nồi nước sôi, chờ đến khi bánh mềm thì ăn cùng nước đường thốt nốt và lạc rang như một món ăn vặt.
Với những chia sẻ chi tiết về đặc sản Hà Giang, hy vọng rằng các bạn “bỏ túi” thêm những món ngon nhất định nên thử khi đặt chân đến vùng đất này. Đừng quên theo dõi Vietmountain Travel để cập nhật những tin tức mới về các điểm du lịch trong và ngoài nước mỗi ngày nhé!
Ảnh: Sưu Tầm
Vietmountain Travel
Tour du lịch Hà Giang 3N2D: Tại đây!
Tour lễ 30/4: Tại đây!
Tour du lịch Yên Minh - Đồng Văn - Hà Giang: Tại đây!
